W samym sercu miasteczka Stronie Śląskie znajduje się miejsce, które zamknięte w murach jednego niepozornego budynku, kryje bogatą historię regionu. Dziś budynek ten, pełniący funkcję siedziby miejskiego magistratu, niegdyś był Pałacem Letnim Marianny Orańskiej - dawną rezydencją królewskiej osobistości wchodzącą w skład XIX-wiecznego zespołu dworskiego. To unikalne połączenie przeszłości z teraźniejszością sprawia, że pałac nie jest tylko cichym świadkiem historii, ale aktywnym uczestnikiem życia społeczności lokalnej. Przemiana pałacu z prywatnej rezydencji w centrum administracyjne jest fascynującym przykładem adaptacji dziedzictwa kulturowego do potrzeb współczesności, przy jednoczesnym zachowaniu jego historycznego charakteru i znaczenia. W niniejszym artykule przybliżymy historię Pałacu Letniego, jego architektoniczną ewolucję oraz współczesną rolę w życiu gminy Stronie Śląskie, pokazując, jak przeszłość harmonijnie łączy się z teraźniejszością.
Pałac Letni Marianny Orańskiej jest położony w centralnej części Stronia Śląskiego, przy jednej z głównych ulic - Kościuszki, pod numerem 55. Naprzeciwko frontowego wejścia do budynku znajduje się kluczowy węzeł komunikacyjny, którym jest skrzyżowanie, gdzie możemy skręcić w stronę Czarnej Góry (wiodącego ośrodka turystycznego w okolicy). W zasadzie każdy, kto przyjeżdża w te strony, musi przejechać obok tego niepozornego pałacu. Od wschodu otulony jest parkiem miejskim, przez który przepływa rzeka Morawka. Nieopodal znajduje się również niewielki market popularnej w Polsce sieci handlowej. Od naszego pensjonatu u Ireny dzieli go nie więcej niż 300 m, dzięki czemu nasi goście w każdej chwili mogą krótkim spacerem podejść i obejrzeć ten zabytek z bliska.
Już u schyłku XVIII wieku, w miejscu dzisiejszej budowli, istniał niewielki dwór, w podaniach określany mianem Pańskiego Domu Mieszkalnego. Zwrotem w historii samego skromnego pałacu, jak i całego regionu, był rok 1838, kiedy to królewna Marianna Orańska kupiła tzw. "Klucz stroński", wschodnią część ziemi kłodzkiej i majątek rycerski Strachocin. Przedmiotem transakcji było niemal 9 tys. hektarów gruntów, w głównej mierze lasów, a sama transakcja opiewała na sumę 135 tys. talarów. W ramach umowy kupna królewna nabyła również prawa do wsi Seitenberg, czyli dzisiejszego Stronia Śląskiego. Jeszcze w tym samym roku, w miejscu Pańskiego Domu Mieszkalnego, niespełniającego oczekiwań królewny, wybudowano niewielki dwór w stylu klasycystycznym, wraz z folwarkiem. W późniejszym czasie dobudowano tu również domek myśliwski i pstrągarnię, które niestety nie przetrwały do dnia dzisiejszego i obecnie nie ma żadnego śladu po ich istnieniu. Projekt nowego pałacu powstał w kręgach świeżo zawiązanej szkoły architektów w Berlinie. Inspirowany był architekturą Karla Friedricha Schinkla, twórcy założeń reprezentowanego pałacu rodowego w Kamieńcu Ząbkowickim. Niewielka posiadłość miała być letnią rezydencją i miejscem tymczasowych, krótkich pobytów właścicielki odwiedzającej swoje włości w Górach Złotych i Masywie Śnieżnika. W 1910 roku wnuk Marianny Orańskiej, Friedrich Heinrich Hohenzollern, zarządził przebudowę pałacu, nadając mu kształty najbardziej zbliżone do obecnej bryły budynku.
W okresie międzywojennym dwór był udostępniany do zwiedzania. Po II Wojnie Światowej, wraz z wyznaczeniem nowych granic państwa polskiego, cały kompleks wszedł w skład majątku państwowego. W latach powojennych pałac stał się placówką graniczną, w której mieściła się siedziba Wojsk Ochrony Pogranicza, a następnie, w 1990, Straży Granicznej. Od 1960 r. w części budynku mają siedzibę władze lokalne Gromada Stronie Śląskie i Osiedle Stronie Śląskie. W 1991 obiekt przeszedł w całości pod jurysdykcję władz samorządowych, gdzie po dziś dzień pełni funkcję siedziby władz lokalnych. W roku 2017 pałac został kompleksowo odrestaurowany, nadając mu pierwotnego kształtu i charakteru, przywracając liczne detale architektoniczne, które z czasem zostały zatarte. Modernizacja budynku polegała na całkowitej wymianie poszycia dachu wraz z budową niewielkiej wieżyczki z zegarem oraz odtworzeniem pierwotnej elewacji budynku. Prace budowlane zostały przeprowadzone z okazji 50-lecia nadania praw miejskich dla Stronia Śląskiego. Warto nadmienić, że w skład dawnego zespołu dworskiego wchodziło kilkanaście budynków, gdzie część z nich nie przetrwała próby czasu, jednak kilka z nich podziwiać możemy do dnia dzisiejszego, jak choćby Kaplicę Św. Onufrego czy dawny hotel oraz budynek browaru przy ulicy Kościuszki 58 i 60.
Letnia rezydencja królewny Marianny Orańskiej to przykład architektury, która łączy w sobie cechy neoklasycystyczne z elementami neorenesansu, odzwierciedlając tym samym zmiany stylistyczne, jakie zaszły w jej wyglądzie od połowy XIX wieku. Budynek jest murowany i otynkowany, charakteryzuje się prostą, kubiczną formą o stosunkowo niewielkiej skali, co nadaje mu idylliczny charakter. Wzniesiony na planie prostokąta i dwukondygnacyjny, nakryty jest spłaszczonym dachem czterospadowym, co stanowi typowy element dla tego okresu.
Fasada pałacu jest pięcio- lub sześcioosiowa, z centralnie umieszczonym głównym wejściem, co podkreśla symetrię budowli. Elementy takie jak wydatne gzymsy między kondygnacjami, gzyms wieńczący oraz niektóre nadokienniki zachowały się mimo uproszczenia elewacji, które nastąpiło po 1945 roku, kiedy to zastosowano nakrapiany tynk, zniekształcając pierwotny wygląd elewacji. Wnętrze budynku, choć przekształcone, zachowuje układ z sienią przejazdową w przyziemiu, nakrytą sklepieniem wielopolowym rozdzielonym gurtami, z przęsłami nakrytymi czeską kapą. To świadczy o adaptacji wnętrz do nowych funkcji, przy jednoczesnym zachowaniu elementów historycznego charakteru. Obecny pałac, choć ma charakter skromnej letniej rezydencji, nie skupia się na celach reprezentacyjnych, lecz na wygodzie i użyteczności.
W wyniku licznych prac modernizacyjnych, mających na celu dostosowanie budynku do różnorodnych funkcji, jakie pełnił na przestrzeni lat, szczególnie jego wnętrza utraciły swój pałacowy charakter. Obecnie budynek jest siedzibą Urzędu Miejskiego w Stroniu Śląskim, gdzie realizują swoje obowiązki także inne jednostki samorządu terytorialnego. W związku z tym jego pomieszczenia zostały przekształcone na przestrzeń administracyjną, wydzielając w nich liczne pomieszczenia biurowe i archiwa. W magistracie funkcjonują:
Urząd Miejski w Stroniu Śląskim
57-550 Stronie Śląskie, ul. Kościuszki 55
Tel.: (74) 811-77-11
E-mail: gmina@stronie.pl
Godziny otwarcia: pon.-pt. 7:30 - 15:30
Formalnie zwiedzanie dawnej rezydencji Królewny Marianny Orańskiej nie jest obecnie możliwe z uwagi na przeznaczenie budynku. Jednak w godzinach urzędowych można zajrzeć do środka i przejść się korytarzami tego niezwykłego pałacyku. W holu głównym na I piętrze warto zwrócić uwagę na umieszczoną w rogu szklaną gablotę, w której znajduje się drewniana rzeźba Św. Jana Nepomucena. Jest to artefakt, którego rodowód nie jest w pełni poznany, datowany na połowę XVIII wieku. Autor tej polichromowanej rzeźby, wykonanej z drewna lipowego, jest również nieznany. Ostatnim znanym miejscem posadowienia rzeźby była nisza pomnika na cmentarzu przy kościele pomocniczym p.w. Zmartwychwstania Pańskiego w Stroniu Śląskim, gdzie w wyniku czynników pogodowych oraz dewastacji została znacznie uszkodzona. W 2012 roku dawny blask rzeźbie przywrócił konserwator dzieł sztuki i od tego czasu znajduje się właśnie w Urzędzie Miejskim w Stroniu Śląskim.
Pałacyk można bez żadnych przeszkód dokładnie obejrzeć z zewnątrz. Pałac wpisany jest do Wykazu Zabytków znajdujących się na terenie Gminy Stronie Śląskie, jednak nie posiada numeru rejestracyjnego. Jest to ciekawa atrakcja turystyczna Stronia Śląskiego, która przypomina o barwnej historii tego regionu. Po lewej stronie fontanny, stojąc twarzą do frontu rezydencji, znajdują się tablice informacyjne, z których dowiedzieć się możemy wielu ciekawych rzeczy o dawnym królewskim pałacyku, który właśnie podziwiamy. Warto przeczytać opis, dzięki czemu wzbogacimy swoją wiedzę o tych ziemiach. Otoczenie Letniego Pałacu zachowało parkowy charakter, co zachęca do spaceru po zewnętrznych alejkach w towarzystwie starodrzewia, które tworzy malownicze tło dla pałacu. W bliskim sąsiedztwie pałacyku możemy natknąć się na kilka ciekawostek, jak chociażby:
Mimo ograniczeń w dostępie do wnętrz, Pałac Marianny Orańskiej pozostaje ważnym punktem na mapie kulturowej tej części Ziemi Kłodzkiej. Wpisując frazę w przeglądarce: "Stronie Śląskie atrakcje", niewątpliwie na jednej z pierwszych stron wyszukiwania zauważymy pozycje opisujące tę rezydencję, przyciągającą uwagę osób zainteresowanych historią, architekturą oraz pięknem dolnośląskich krajobrazów.
Zapraszamy do kontaktu
